Аҕа дойду сэриитигэр Улуу Кыайыы өрөгөйдөөбүтэ 80 сылыгар аналлаах айан муус устар 8 күнүгэр Нам кииниттэн 80 км хоту турар Түбэ нэһилиэгэр ыалдьыттаата. Массыынабыт Улуу Кыайыыны уруйдуур ырыалары холбоон, бөһүөлэк уулуссарынан хаамсар олохтоохтору сэҥээртэ, акция тэрээһинигэр угуйа ыҥырда.
Айанньыттары «Айхал» сынньылаҥ киинигэр сааланы толору мустубут үөрэнээччилэрин, тэрилтэ үлэһиттэрин, ытык кырдьаҕастарын кытта «Түбэ нэһилиэгэ» тыа сирин түөлбэтин муниципальнай тэриллии баһылыга Григорий Викторович Гуляев эҕэрдэлии көрүстэ, нэһилиэк историятыттан, Аҕа дойду сэриитигэр ыҥырыллан барбыт олохтоох буойуттары, эргиллэн кэлбит, олоҕу уһансыбыт ытык ветераннары аҕынна.
Акция үөрүүлээх көрсүһүүтүгэр М.Е.Охлопкова аатынан Түбэ орто оскуолатын 4 кылааһын үөрэнээччилэрэ Тимофей Сметанин «Саллаат» хоһоонун уус-ураннык ааҕан иһитиннэрдилэр (салайааччы Ольга Куприянова), «Уолан» улахан кылаас уолаттара «Үйэлэргэ умнуллубат» хоһооннорунан литературнай композицияны толордулар (салайааччы Дарья Попова).
Үтүө үгэскэ кубулуйбут дьоҕус эрээри дириҥ историялаах экспонаттарын олохтоох оскуола алын кылаас учуутала Ольга Семеновна Куприянова, Хатыҥ-Арыы нэһилиэгин И.Е.Винокуров аатынан историяны уонна кыраайы үөрэтэр музей быыстапкалыыр саалатын сэбиэдиссэйэ Людмила Васильевна Петрова, быыстапка сүрүннүүр саалатын специалиһа Алена Ивановна Соловьева биир-биир тутан көрдөрдүлэр, кэпсээтилэр.
Айаммыт салайааччыта Туяра Романовна Петрова «Саха буойун-суруйааччылара» викторина ыытта. Манна көрөөччүлэрбит, ордук оскуола үөрэнээччилэрэ олус, итийэн-кутуйан туран көхтөөхтүк оонньоотулар.
Оонньуу түмүгүнэн М.Е. Охлопкова аатынан Түбэ орто оскуолатын 1-гы кылааһын үөрэнээччитэ Айгылаан Федоров кыайыылааҕынан тахсан айан грамотатын тутан сүргэтэ өссө бүк көтөҕүлүннэ.
Үөрүүлээх көрсүһүүнү олохтоох үөрэнээччи Арчын Егоров «Кыайыы» (салайааччыта Сардаана Харитонова), акция айанын кыттааччылара — Нам 2№ орто оскуолатын 5 кылааһын үөрэнээччитэ Амелия Софронова «Дети войны» уонна кини уһуйааччыта Дмитрий Николаевич Барабанов «Эй, встречай, с Победой поздравляй!» ырыарыларынан киэргэттилэр. Ону сэргэ, «Кыайыы символлара» П.И.Сивцев аатынан история уонна этнография музейын киновидеоархив салаата устан, таҥан оҥорбут документальнай киинэтэ көрдөрүлүннэ.
«Нам улуһа Кыайыы суолунан» акция айанын биир сурун соруга буолар нэһилиэк бүгүҥҥү олоҕуттан сэһэргиир, инники көлүөнэҕэ кэс тыллардаах алгыстаах суругу баһылык Григорий Викторович оскуола 6 кылааһын үөрэнээччитэ Эрсан Федоровы кытта саллаат туос тууйаһыгар уктулар уонна 2045 сылга бу тууйаска хараллыбыт суруктары арыйыыны долгуйа күүтэллэрин эттилэр.
Нэһилиэк Ытык олохтооҕо Аскалон Лукич Егоров оһуохайыгар кэнчээрини түмэ тарта. Ыччат хайдах тутуспутунан түһүлгэҕэ киирбитэй да, оһуохай түмүктэниэр диэри күн хаамыытынан тэҥҥэ үктэстилэр. Ыччат көхтөөҕүттэн эр ылан, Аскалон Лукич күүстээх, дириҥ суолталаах алгыс тылларын оһуохайынан дуоратта. Бу курдук, Түбэҕэ ыытыллыбыт умнуллубат акция ньиргиэрдээх оһуохайынан түмүктэннэ.
Бу кэннэ, Хатыҥ-Арыыга «Чороон» норуот айымньытын дьиэтигэр айаннатан тиийдибит. Уурбут-туппут курдук олус кыраһыабай култуура дьиэтигэр мичээрдээбит оскуола үөрэнээччилэрэ, нэһилиэк тэрилтэлэрин үлэһиттэрэ, олохтоох общественность, аҕа саастаах дьон утуу-субуу кэлэннэр, көрөөччү саалата тобус толору буолла. Байыаннай таҥастаах кэлбит көрөөччүлэр тэрээһин дириҥ суолталааҕын чиҥэттэ.
«Хатыҥ-Арыы нэһилиэгэ» тыа сирин түөлбэтин МТ депутааттарын Сэбиэтин председателя Евгений Геннадьевич Жирков нэһилиэк историятыттан, Аҕа дойду сэриитигэр барбыт, буулдьанан силлиэрэр уоттаах хонууттан тыыннаах төннөн кэлбит буойуттар, ытык ветераннар тустарынан кылгастык билиһиннэрдэ, айаҥҥа сылдьар «Туос тууйаска» кэс тыллаах суругу саалаҕа баар дьон ытыс дохсун тыаһыгар долгуйа туттарда.
Хатыҥ-Арыы нэһилиэгэ эрэллээх ыччаттара — И.Е.Винокуров аатынан орто оскуола улахан кылаас үөрэнээччилэрин «Чаҕылыс» бөлөҕүн толоруутугар «Улуу Ильмень» театральнай-литературнай туруорууну көрдөрдүбүт. Салайааччы — РФ Үөрэҕириитин Бочуоттаах үлэһитэ, СӨ Үөрэҕириитин туйгуна Анна Ефимовна Васильева, режиссер — эдэр кэскиллээх Горьяна Стрекаловская.
Фронтовик суруйааччылар сурукка тиһэн хаалларбыт айымньыларын билиҥҥи көлүөнэҕэ ураты ньымаларынан үөрэтэн, театрализованнай туруоруу быһыытынан нэһилиэнньэҕэ көрдөрөн, олоххо-дьаһахха буолан ааспыт быһылааннары, хайдахтаах курдук дьон-сэргэ сырдык ыратынан, үрүҥ тыынынан бу бүгүҥҥү дьоллоох кэм баарын үүнэр көлүөнэҕэ өйдөтөр, тиэрдэр үлэ ыытылларыгар култуура эйгэтэ сүҥкэн оруоллаах.
Хатыҥ-Арыы нэһилиэгин олохтоохторо биир дойдулаахтарын, «Коробейники» нуучча ырыатын народнай ансаамбылын салайааччытын Дмитрий Николаевич Барабановы уруйдаан-айхаллаан көрүстүлэр. Дмитрий Николаевич уһуйар үөрэнээччитин — Амелия Софронова толоруутугар ытыс дохсун тыаһынан махтаннылар.
«Саха фронтовик-суруйааччылара» викторинаҕа саала иһэ ньиргийэн олордо. Түмүккэ — олохтоох оскуола 5а кылааһын үөрэнээччитэ Мирослав Максимов кыайыылааҕынан тахсан, айан дипломунан наҕараадаланна.
«Музей в чемодане» сүрүннээн уол аймах болҕомтотун тарта. Дириҥ историялаах чемодан экспонаттарын олохтоох оскуола алын кылаас учуутала Ольга Семеновна Куприянова, Хатыҥ-Арыы нэһилиэгин И.Е.Винокуров аатынан историяны уонна кыраайы үөрэтэр музей быыстапкалыыр саалатын сэбиэдиссэйэ Людмила Васильевна Петрова, быыстапка сүрүннүүр саалатын специалиһа Алена Ивановна Соловьева инженернэй-техническэй сулууспа генерал-майора, конструктор Василий Алексеевич Дегтярев айбыт пулеметун, саллаат илдьэ сылдьыбыт флягатын, ньуоскатын, араас сэрии сэбиргэлин биир-биир тутан көрдөрдүлэр. Хатыҥ-Арыы нэһилиэк Аҕа дойду сэриитин кыттыылаахтара Сивцев Спиридон Павлович, Охлопков Георгий Романович тустарынан кэпсээтилэр. Олохтоохторго «Кыайыы символлара» документальнай киинэ көрдөрүлүннэ.
Күүрээннээх күннэргэ хас биирдии саха буойунун сүрэҕэр «Хайыһар» ырыа күүс-уох эбэрэ, кыайыыга кынаттыыра. Ол да иһин сүрэххэ иҥмит ырыа күн бүгүнүгэр диэри ылланар. Хатыҥ-Арыы нэһилиэгэ киэн туттар, ытыктыыр биир дойдулааҕа, Саха биллиилээх поэта Илья Дорофеевич Винокуров-Чаҕылҕан суруйбут «Хайыһар» ырыата бу күн култуура дьиэтигэр ньиргийдэ.
Биир тыынынан ыытыллыбыт Улуу Кыайыыны көрсөр акция тэрээһинин оһуохай түмүктээтэ. «Чороон» норуот айымньытын дьиэтин үлэһиттэрэ — Петр Машников, Михаил Сивцев инструменнарга доҕуһуолларыгар Марианна Винокурова оһуохайы таһаарда.
Акция айанньыттара «Түбэ нэһилиэгэ» ТСТ МТ баһылыгар Григорий Викторович Гуляевка, «Хатыҥ-Арыы нэһилиэгэ» ТСТ МТ депутааттарын Сэбиэтин председателыгар Евгений Геннадьевич Жирковка, «Айхал» сынньылаҥ киин коллективыгар, директорга Дарья Петровна Поповаҕа, нэһилиэк ветераннарын сэбиэтин председателыгар Марина Семеновна Сивцеваҕа, «Чороон» норуот айымньытын дьиэтин коллективыгар, директорга Саргылана Даниловна Пономареваҕа, олохтоохтору мунньан, ыччаты, кэнчээрини көҕүлээн, түмэн кытыннаран, үөрэ-көтө көрсөн атаарбыттарыгар барҕа махталбытын тиэрдэбит.
