«АЙАР ҮЛЭМ КЭРЧИКТЭРИНЭН«
Быйыл, олунньу 17 күнүгэр, Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа, РСФСР уонна Саха АССР култууратын Үтүөлээх үлэһитэ, ССРС култууратын туйгуна, «Бочуот бэлиэтэ» Орден кавалера, Нам улууһун Ытык киһитэ, самодеятельнай композитор, Саха сиригэр айар-тэрийэр култуура эйгэтигэр бастакынан «Народнай» аат иҥэриллибит «Ньургуһун» үҥкүү-хор коллективын төрүттээччи Афанасий Федорович Шестаков төрөөбүтэ 100 сыла.
Дэгиттэр талааннаах, дойдутун туһугар күүстээх тапталлаах, айар-тэрийэр үлэнэн дьоллонон, олоҕун бүтүннүү норуот сайдыытыгар, дойду үтүө аатын туһугар анаабыт, Нам улууһугар култуура уонна искусства сайдыытыгар дириҥ дьапталы оҥкуллаабыт ытыктыыр киһибит Афанасий Федорович Шестаков 1925 сыллаахха олунньу ый 17 күнүгэр Нам улууһун Бөтүҥ нэһилиэгэр орто бааһынай Анна уонна Федор Алексеевич Шестаковтар дьиэ кэргэҥҥэ күн сирин көрбүтэ. Ийэтэ, аҕата эрдэ олохтон туорааннар, кырачаан Афоня биэс саастааҕар аҕатын балтытыгар Хатыҥ-Арыы нэһилиэгэр Фекла Алексеевна, Василий Кононович Сивцевтэр учуутал дьиэ кэргэҥҥэ иитиллибитэ. Ииппит аҕатын төрөппүттэригэр, эбэлээх эһэтигэр Дарья, Конон Сивцевтэр көрүүлэригэр улааппыта.
Афанасий Федорович оҕо сааһыттан эргиччи талаан аартыктарын арыйбытын туһунан бэйэтэ маннык суруйар:
«Эбэм үксүн наара ороҥҥо аттыгар олордон бэйэтэ оҥорбут тирээпкэ куукулаларынан уонна мас, тирии, туос оонньуурдарынан сааратара, барыта дьиэ тээбиринэ, биир хоппо дьааһык барыта талах ынах, хаптаһын сылгы олус элбэх этэ. Онон оонньоон улааппытым. Куруук кыралаан ыалдьар буолан аттыттан араарбат этэ. Оонньуур оонньуум ис хоһооно эһэм, эбэм, дьукаахтар Савва уонна Ааныска тугу кэпсэтэллэрин, дьаһаналларын үтүктүү этэ. Бастакы музыка тыаһын онно Кыһыл Дэриэбинэҕэ Тарас Сивцев мандолинаҕа оонньоон кылыгыратарын көрөн ымсыыра, баҕара истибитим.
30-с сылларга дьоннорум чугастааҕы ыалларын кытта мустан 7 хаһаайыстыба ТОЗ табаарыстыба диэн – ыһыыларын, хорутууларын, хомуурдарын, күһүн бурдук астааһынын, бааһына тутуутун биирдиилээн хаһаайыстыбалар холбоһон үлэлээбиттэрин өйдүүбүн. Ким туох аттааҕын, оҕустааҕын мунньаннар колхоз курдук бэйэлэрэ көрө сылдьан үлэлээбиттэрэ. Ити сылларга биир өйдүүр түгэмминэн буолар — атынан Маай үрэххэ Ааллаах Үүн Алдан промышленнаһыгар аһы-таҥаһы, табаары таһаллара. Сыарҕаҕа кыһыл былаахтаах, луоһуннаах обозтар биһиги нэһилиэктэрбит нөҥүө Намынан, Батамайынан Эһэ Хайаҕа ааһаллара. Холбос киин хонтуората Шмидт бөһүөлэгэр киин лааппыта баара. Бастакы кооперация табаардарын соҕотуопкаҕа биэрэллэрэ. Уруоктар бүттэхтэринэ дэриэбинэ биир уһугуттан бүтүөр диэри бараммыт аттаах дьону хардары – таары ааһалларын көрөн сайыһа хаалар этибит.
1931 сыл сайын Көрдүгэн алааһыгар биир сонун бастакы Нордзон трактордарынан кыра бааһыналары солооһун, хорутуу буолбута. Ыһыы саҕаламмыта. Трактористар Степан Эверстов, Мария Попова күөх комбинезоннаах этилэр. Кыргыттар кыһыл косынка былааттаах этилэр. Биһиги көлүөһэ үрдүгэр уочаратынан олорсо сылдьар этибит. Анфиса Никифорова сэбиэт тэрийиитинэн бырааһынньыктарга спектаакылларга дьонум уонна колхозтаахтар бары кытталлара. Эдьиийим, күтүөтүм «Бэрт Маарыйа», «Василий Манчаары», «Дьадаҥы Дьаакып» о.д.а. пьесаларга оскуолаҕа оонньууллара, ол кэнниттэн маассабай оонньуулары, үҥкүүлэри тэрийэллэрэ. Араас пьесалары оонньоон көрдөрөллөрө. Ону биһиги таҥара дьиэтин оградатыттан көрө-көрө үөрүү бөҕө буоларбыт. Көстүүмнэрэ көрүөххэ үчүгэйэ! Ол кэнниттэн митинг буолара.
1932 с. II-Модукка маҥнайгы кылааска оскуолаҕа киирбитим. Ол дьыл, эбэлээх эһэм ахтаннар хаста да төттөрү-таары дьиэлэригэр таһан, сүгүн үөрэммэтэҕим. Эмиэ ити оскуолабар хаттаан үөрэнэ киирбитим. Алексей Сизых диэн нуучча классовод үөрэппитэ. Биһиэхэ олорон аһыыра. Коммунаркалаах, уп-уһун синиэллээх, онто үс кыһыл туорайынан тимэхтэнэр, лаахтаах полевой суумкалаах, биһиги киинэлэргэ эрэ көрөр кыһыл армеецтарбытыныы таҥастаах киһини оҕолор онно көрбүппүт уонна кэнниттэн батыһа сылдьар этибит. Уруоктар кэннилэриттэн тимэхпитин тиктэ, абырахтыы, кылтан, талахтан оонньуурдары, араас макеттары оҥорорго үөрэтэрэ.
1933 с. классоводпут, Кыһыл Армия күнүгэр дьиэбитигэр бэлэмнээбит кыһыл таҥаһынан биэс салаалаах сулуспутун ырбаахыбытыгар тигэ-тигэ: «Октябренок чиэстээх аатын ыллыгыт» — диэбитин өйдүүбүн. Ити саҕана сыалбыт — туйгун уонна үчүгэй сыанаҕа үөрэнии буолара. Переменаларга отрядынан, звенонан хаамыска, хабылык, луунка сүүрдэ, городки бырахсыытыгар куоталаһа оонньуурбут.
1934 с. Хатыҥ-Арыытааҕы Шмидт оскуолатыгар Евгения Михайловна уонна Константин Георгиевич Гороховтар үөрэппиттэрэ. Ол дьылтан ураты өйдүүрүм — Саҥа Дьыл бырааһынньыга. Олохтоох татаардар оҕолоро араас көстүүмнээх этилэр, ырыа-үҥкүү бөҕө толороллор. Ол аайы кинилэргэ подарок биэрэллэр. Аан бастаан Дед Моруоһу, Снегурочканы, киэргэтиллибит дьуолканы онно көрөн олус сөхпүтүм.
1936-37 үөрэх дьылыгар Намнааҕы тыа ыччатын оскуолатыгар 4-с кылааска үөрэнэ киирбитим. Манна директор С.П. Ефремов, классоводунан В.Макаров, В.Сивцев, Г.Игнатьев, П.Сивцев үөрэппиттэрэ. Ол дьыл Саха АССР 15 сыла, А.С. Пушкин төрөөбүтэ 100 сыла туолар юбилейдара буолбуттара. Онон сибээстээн П.Морозов аатынан этэрээккэ Октябрь бырааһынньыгар пионерга киирэн кыыһа сылдьар кыһыл хаалтыһы баайбыттара уонна «умайа сылдьар үс төлөннөөх» хам тутардаах костер зажимы кэтэппиттэрэ. Ити күһүн учуутал Г.Г. Потапов хорга уонна струналаах оркестрга оҕолору сүүмэрдээбитэ. Онно мин эмиэ талыллан киирбитим. Уус-уран самодеятельноска кыттарбыт. Саас олохтоох радиотынан «Эдэр капитаннар марштара» диэн ырыаны ыллаабытым. Ити ырыабынан оскуола күрэхтэһиитигэр кыттан грамотанан наҕараадаламмытым. Оскуола шумовой оркестырыгар оонньуурум. Сайыныгар юбилейдаах ыһыахха оскуола стадионугар баар трибунаттан Былатыан Ойуунускай тыл этэрин аан бастаан истибитим. Аан-маҥнай Былатыан Ойуунускай сүбэтинэн тэриллибит, Егор Охлопков уонна Прокопий Ядрихинскэй-Бэдьээлэ көҕүлээһиннэринэн, «Ньургун Боотур» олоҥхону, Хатыҥ-Арыы саастаах саха эмээхситтэрин эҥээритии күннээх-түүн этиллибит оһуохайдарын көрбүтүм күн бүгүнүгэр диэри өйбөр сылдьар. Сайын инструментальнай ансаамбыллаах Потапов, Яныгин, Кубуланов пионерскай турбанан, балалаайканан, баянынан оонньууллара. Онно чохчоохойдоон үҥкүүлүүр саханы аан бастаан көрөн сөхпүтүм. Ол курдук, Адамов, Винокурова гопак үҥкүүнү Нэлэгэр ыһыаҕар сыһыы илин эҥэриттэн ат сүүрдэр кырдалга чохчоохойдоон үҥкүүлээбиттэрэ. Саас үрдүкү кылаас оҕолоро, баһаатайдара Барамыгина, Игнатьев барабыыкка бурдук хайдах тардылларын, типографияҕа хаһыат, докумуон хайдах бэчээттэнэллэрин көрдөрө экскурсияҕа сырытыннарбыттара.
Сайыныгар Нам оскуолатыгар пионердэр лааҕырдарыгар сынньаммытым. Лааҕырбыт начальнига Ф.К. Ядрихинскэй этэ. Кини сарсыарда уонна киэһэ аайы алтан турбанан «Варшавянканы» уонна «Смело, товарищи, в ногу» диэн ырыалары оонньуура өйбөр хатанан хаалбыт. Лааҕырга байыаннай-спортивнай оонньуулар олус көхтөөхтүк ыытыллыллара. Начальникпыт үрдүк уҥуохтаах эдэр киһи этэ. Кини пионерскай форматын кэтэн баран горнаах иннибитигэр сылдьан араас сигналлары оонньуу-оонньуу дьиҥнээх командир курдук биһигини сүүрдэрэ-көтүтэрэ. Онтон кэлин оонньуубутун стройдаан хаамыынан түмүктүүрбүт. Ити оонньууларбытыттан олус астынарбыт. Лааҕырга аатырбыт кыһыл партизан Гаврил Егоровы кытта көрсүһүүгэ аналлаах сбор буолбута. Намҥа кыһыл партизан доҕоругар Петр Шапошниковка хоно сылдьыбыта. Киниттэн биһиги социалистическай тутуу туһунан элбэҕи билбиппит. Ол саҕана кини Кэбээйигэ саҥа оскуоланы туттара сылдьарын кэпсээбитэ.
Сэрии иннинээҕи сылларга Хатырыкка бэһистэн сэттис кылааска диэри үөрэммитим. Учууталларым А.Е. Егоров уонна П.А. Марков көҕүлээһиннэринэн концердарга кыттарым, хордарга уонна соҕотоҕун ыллыырым. Ити саҕана оройуоҥҥа ыытыллар уус-уран самодеятельность олимпиадатыгар кыттан хаста да биһирэммитим. Радиоҕа эмиэ ыллаабытым уонна уруһуйдуурбун сөбүлүүр этим. «Хатырык орто оскуолатын кыһына» диэн акварелынан уруһуйдаан быыстапкаҕа кыттыбытым. «Школьник» диэн эркин хаһыатын Василий Дьяконовтыын таһаарарбыт. Оччотооҕу ансаамбылынан нүөмэрдэри толорооччулартан Е. Винокурова, О. Шапошникова, О. Винокурова, Т. Монастырева араас ырыалары толорууларыттан ордук А.С. Пушкин «Нянябар» хоһоонун олус сөбүлүү истэрим.
1941 сыллаахха сэттис кылааска сылдьан комсомолга киирбитим. Кыра кылаастар оҕолоро куолас хомуйаллара. Онтон биһиги сиэмэ ыраастыырбыт, соломо состорорбут. Уҥуох, мас күлүн хомуйабыт, кэрбээччилэри бултаһабыт. Сааскы каникулбут кэмигэр бааһынаҕа хаар типтэриитигэр, балбааҕы тиэйиигэ куоталаһан үлэлиирбит. Бөтүҥҥэ комсомоллаах үс этибит. Сайынын оттуубут. Миша Дмитриев ат косилкатынан от оҕустарарга үөрэппитэ. От мустарбытым. Поварбыт Ядрихинская дьаарыссанан үтэһэҕэ лэппиэскэ буһарара. Ону ыйаан, грамынан үллэстэн, иэдьэгэйи кытта сиирбит. Күһүн уһун ардахтар түспүттэрэ. Отторбутун мастаан кэбиһэрбит. 1942 с. кыһыныгар үөрэнэ-үөрэнэ тоҥмут сайылыгы ититэн бурдук астаабыппыт. Саас хайыһарынан сырыыга, ворошиловскай ытыыга күрэхтэһэрбит. 1942-43 үөрэх дьылыгар Намҥа аан бастаан 8 кылаас арыллыбыта. Онон Аппааныттан сылдьан үөрэммитим.
1943 с. Нам орто оскуолатын ахсыс кылааһын бүтэрэн баран, Аҕа дойду сэриитигэр армияҕа ыҥырыллан бэс ыйын 22 күнүгэр барбытым. 36-с Забайкальскай фронт 210 нүөмэрдээх дивизиятыгар 649 стрелковай полк 2 батальонун 5 ротатыгар рядовой саллаатынан сылдьаммын, 1943 с. сайыныгар Маньчжурия границатыгар Манчжуго куорат таһыгар обороннай укрепрайоҥҥа, биһиги дивизиябыт 3 полкатын дьонун кытта үлэлээбиппит. 1944 с. кыһынын дивизия снайперскай ротатын үөрэҕэр снайперга бэлэмнээбиттэрэ.
1944 с. саас 582 стрелковай полкаҕа уоллуу-аҕа биир чааска службалаатыннар диэн дивизия командира Бурмаков бирикээһинэн ииппит аҕабар билигин сэрии ветерана, оройуон бочуоттаах гражданина Сивцев Василий Кононовичка көһөрүллүбүтүм. Онон 1945 с. кыһыныгар 582 с/п иһинэн сибээс взводугар радистар курстарыгар үөрэппиттэрэ. 1944 с. сайыныгар полка икки батальонун саллааттара Чита уобалаһын мас соҕотуопкатыгар биир сайын сылдьыбыппыт. 1945 с. кыһыныгар армейскай, дивизионнай, фронтовой маневрдарга сылдьыбыппыт уонна куттал тирээтэҕинэ бэлэм буоларга боевой билиини баһылааһыҥҥа үөрэппиттэрэ.
Сэрии сэбин материальнай чааһын үөрэтиигэ аҕабынаан Сивцев В.К. нууччалыы үчүгэйдик саҥарар буоламмыт нууччалыы билбэт сахаларга хос занятие ыытарга кыттар этибит. Онно үөрэммиттэртэн I-Хомустаахтан Иван Аргунов ол туһунан Кыайыы 30 сылыгар «Ленин суола» хаһыакка махтанан суруйбутунан киэн туттабын.
1943-45 сс. Кыһыннарыгар биһиги дивизиябытыттан арҕаа фроҥҥа 2-3 ыҥырыылар буолан ааспыттара. Дивизия командованиета ону бэйэтэ сүүмэрдиирэ. Арҕаа фроҥҥа бараары доброволецтаан хаста да сайабылыанньа биэрбиппэр: «Командование билэр, эһигиттэн ыйытыллыбат», — диэн аккаастаан командирдар эппиэттииллэрэ.
1945 сыл күүтүүлээх сааһа тиийэн кэлбитэ. Даурия чаастарыгар Германияны кыайыы күнүн үөрэ-көтө көрсүбүппүт. Дивизионнай марш-парад иннигэр комдив Бурмаков Верховнай главнай командующай таб. Сталин бирикээһигэр Германияны кыайыы иһин медалынан наҕарааданаларга биһиги эмиэ бырааптаахпыт туһунан иһитиннэрии оҥорбута.
Даурияҕа ыам ыйын 9 күнүгэр бырааһынньык кэнниттэн 75 саллааттартан командование сүүмэрдээһининэн ыам ыйын ортотугар II-с Забайкальскай военнай пехотнай училищетыгар Намтан 3 киһи конкурска хабыллыбыппыт: В. Эверстов уонна Үөдэйтэн Г. Свинобоев уонна мин. Онно БМАССР дивизионнай станцияҕа сэтинньигэ диэри бирикээһинэн Чита облаһыгар Сретенскэйгэ байыаннай училищеҕа ыыппыттара. Манна 1946 с. кыһына ааспытын кэннэ бэс ыйыгар үһүс төгүллээн 25 сыл кадровай службаҕа хаалар баҕалаахтартан сайыбылыанньа хомуйбуттара. Быһаарынарга бу сырыыга бэйэбитигэр көҥүл биэрбиттэрэ. Онон байыаннай үөрэххэ хааларга быһаарынан чааспар полкаҕа төннүбэккэ эрэ училище иһигэр связь взводугар рядовой связиһынан көспүтүм. Атырдьах ыйыгар бастыҥ Ленинскэй хостор иһин куоталаһыы биллэрбиттэрэ. Онно икки ый үлэлээн 2-с миэстэни ылбытым, онон биир ый дойдубар уоппуска биэрбиттэрэ. Дойдубар айаннаан иһэн цинга ыарыынан ыалдьаммын сыл аҥара эмтэнэн баран Нам военкоматынан демобилизацияламмытым.
Түмүктээн эттэххэ 36-с Забайкальскай фронт, ол иһигэр биһиги 210 дивизия Дауриятааҕы чаастара, Япония уонна Манчжурия империалистарын саба түһэр кутталларын хаххалаан Илин Сибиир уонна Орто Азия 20-тэн тахса араас омуктара сэрии тыылын, резерватын, границатын харабыллаабыт саллааттарын кытта биир кэккэҕэ туран Ийэ дойду командованиетын бирикээһин толорбуппут».
Бу курдук, Афанасий Федорович Шестаков айылҕаттан бэриллибит дэгиттэр талаанын оҕо сааһыттан сайыннаран саҕалаабыта.
Аҕа дойду сэриитэ түмүктэнэн эргиллэн кэлэн баран, тыа сиригэр култуура үлэтин бөҕөргөтөргө оскуолаҕа, военкомакка, райкомол аппараатыгар сылдьан Оройуоннааҕы култуура дьиэтин (РДК) самодеятельнаһыгар кэнсиэрдэри тэрийбитэ. Онно кини сэрии кэминээҕи биллэр ырыалары толороро.
1948 сыллаахха, Кыһыл Армия күнүн көрсө, анал сорудаҕынан военкомат уонна сибээс үлэһиттэрин күүһүнэн концертнай программаны бэлэмнээн тэрийбитэ. Ону сэргэ, оскуола үөрэнээччилэригэр айар быыстапкаларыгар бастаабыттарын ахтар: «Оччолорго энергия, станок биир да үлэлээбэт этэ. Матырыйаал уулуссаттан хомуйан оҥотторорум«.
1949-51 сылларга пионерскай слеттары тэрийиигэ уонна оскуола дружиналарын концертарын салайан оройуоннай пионерскай дружиналар слеттарын ыыталаан сүүмэрдэммит нүөмэрдэртэн нэһилиэнньэҕэ көрдөрүүлэри салайбыта.
1950-51 сс. ахсынньы ый бүтүүтүгэр диэри комсомол райкомун XV конференциятынан саҥа тэриллибит пионерскай отдел сэбиэдиссэйинэн үлэлии сылдьыбыта. Райкомол иһинэн тэриллибит пионерскай отдел үлэтигэр оскуолаларга пионерскай дружиналар истэринэн кылаас чааһын тас өттүнэн оҕолору общественнай үлэҕэ уонна куруһуоктар үлэлэрин киэҥник тэнитэн кытыннарыыга, оскуола иһинээҕи учаастактары тэрийэн үөрэнээччилэри күүскэ хабыыга сүрүн болҕомто ууруллара. Педсоветтар үлэлэригэр, оҕолор ортолоругар иитии үлэтэ, үөрэх программатын тас өттүнэн учууталлар оруолларын өрө көтөҕүү боппуруостарын үгүс оскуолаларга сылдьан комсомол райкомун бюротугар, пленумугар боппуруостары дьүүллэһиигэ үлэлээбитэ.
50-с сыллар саҕаланыыларыгар култуура үлэтин урут үөрэх салаатын иһинэн инспектор салайар этэ. Онно ити дьылларга Исполком иһинэн I сэбиэдиссэйдээх, кулууптары, библиотекалары, кинофикациялары салайар инспектордаах саҥа отдел тэриллэн үлэтин саҕалаабыта. Онон кулууптар, библиотекалар, киносеть үлэтин оройуон бары нэһилиэктэригэр сыыйа кэҥэтии саҕаламмыта. Онон, 1952 сыл саҕалыынытыгар култуура отделын кытта үлэ договора оҥорсон, Афанасий Федорович Шестаков Нам улууһун култууратыгар үлэлии киирэр уонна Дьокуускайдааҕы култуурнай-сырдатар училище иһинэн библиотекарь идэтигэр кэтэхтэн үөрэнэн 1956 сыллаахха библиотекарь идэлээх дипломун туппута.
Афанасий Федорович Шестаков Нам улууһун култуура эйгэтигэр оҥкулун уурбут Ытык Киһибит буолар. Дойдубутугар урусхаллаах Аҕа дойду сэриитин кэнниттэн саҥа олох саҕаланыыта төрөөбүт Намын сирин дьонун-сэргэтин түмэн, айар-тэрийэр талаанынан, киэҥ билиитинэн, сатабылынан оройуон аата өрөспүүбүлүкэҕэ инники күөҥҥэ сылдьыытын ситиспитэ. Ол курдук, бэйэтин ахтыытыгар 1986 сыллаахха маннык суруйан хаалларбыта:
«1952-56 сс. диэри оройуоннааҕы култуура дьиэтигэр 12 марлевай дьахтар ырбаахыта, американскай куултан 8-9 чэрэниилэ уруһуйдаах олоҥхо көстүүмнэрэ, аҕыйах балалайка, мандолина, I баян, I пианино эрэ бааллара. Атын куруһуоктары тэрийэргэ костюм тиийбэтэ, онон оройуон киинин оҕото-дьахтара тугу кэтэрин анал учуоттуур активистары тэрийэн, кинилэр ыалы кэрийэ сылдьан, мин ааппыттан расписканнан таҥас уларсыкка хомуйаллара. Групповой көстүүмнэргэ акварель кыраасканы элбэҕи ылан баран ууга суурайан, өҥнөөх чэрэниилэнэн, анилин кыраасканан декорация, задник, оформление оҥорон үлэлиирим.
1952 с. партия XVI сийиэһэ буолбута. Активы самодеятельноска түмэргэ костягы икки оскуола учууталларыттан, балыыһа үлэһиттэриттэн уонна 9-10 кылаас үөрэнээччилэрин хабан хоровой, танцевальнай, драматическай, струннай группалары тэрийбитим. Ити активистар көмөлөрүнэн бастакы 3 киһилээх эр дьон үҥкүү бөлөҕө үөскээбитэ. Онтон сыыйа 3-4-8 пааралаах 16 киһиэхэ тиийэ танцевальнай бөлөх баар буолбута. Ити ааттаммыт куруһуоктар кыттааччылара 1952-57 сс. самодеятельность сүрүн көҕүлүүр күүһүнэн буолбуттара. Хомойуох иһин, бу костяк — миэхэ күндү дьонум, ааттыахпын баҕарбытым иһин олус элбэхтэр, онон бэйэлэрэ өйдүөхтэрэ диэн эрэнэбин.
Онон ити кэмнэрдээҕи самодеятельность куруһуоктара 1954 с. Карл Маркс аатынан холкуостан Москваҕа барыахтаах коллективы тэрийиигэ РДК коллективыттан 12 киһи кыттыбытын түмүгэр 6 киһилээх булчут үҥкүүтэ Саха АССР 3 томнаах остуоруйатыгар хаартыскалара бэчээттэммитэ. Манна РДК үлэһитэ В. Ядрихинскэй сылдьыбыта. Үөдэй учуутала Анна Седалищева «Үрүмэччи маҥан ат» ырыаны ыллаан кэлбитэ. 1953 с. аккордеонист А. Деревяженко кулуупка үлэлии кэлэн струннай ансаамбыл тэриллибитэ.
1953-1954 сс. 8 кылааска нуучча оскуолатын үөрэнээччилэрин уонна эдэр учууталларын күүһүнэн биир оонньуулаах 9 хартыыналаах обозренияны 1 Маай бырааһынньыгар туруорбутум.
1955 с. Кирсан Колпашников, Василий Софронов, Петр Ушницкай көмөлөрүнэн «Чуумпу кытыл» пьеса бастакы туруоруутун тэрийсибитим. Оформлениятын оҥорбутум. Аналлаах кинотеатр суох буолан репетиция оонньуу хартыыналарын икки ардыгар уочаратынан утуйа-утуйа туруоруллубута. Киинэ кэнниттэн 2 чаас 30 мүнүүтэ репетиция салҕанара, анал хос суох этэ.
1953-59 сс. оройуон тас өртүгэр киин оройуоннарга, Якутскай куоракка, Жатай, Маҥан, Марха, Тулагы, киллэм, ону таһынан Покровскай, Амма, Таатта, Мэҥэ-Хаҥалас, Уус-Алдан, Чурапчы устун хамнас уонна көстүүм оҥостор фонда тэринэр сыаллаах эстраднай кэнсиэрдэри тэрийбитим. Партийнай оскуоланы, Культпросвет училищены, МВД кулуубун эмиэ хабарбыт. 1955 с. Ол туһунан оччотооҕу «Кыым» корреспондена П. Семенов министерство семинарын кыттыылаахтарыгар МВД кулуубун дыбарыаһыгар буолбутун тыа сирин олохтоохторун концертарынан уопут атастаһыытын саҕалааһын диэн этиитэ министерство өттүттэн кыайан сэҥээриллэн тарҕатыллыбатаҕын ити сирдэр олохтоохторо суруйбут сыанабылларыгар олохсуйан сырдаппыта. Коллектив манна министерство бастакы махталын 800 мөһөөх харчыннан премиялаабыта. Концерт сорох номердара бастаан эфиргэ бэриллибиттэрэ.
1952-1956 сс. агитбиригээдэ бастайааннай бөлөҕө Василий Ядрихинскай, Семен Алексеев, Егор Макаров, Николай Ядрихинскай, Петр Ильин, Василий Сивцев, Иван Охлопков, Антонина Шадрина, Вера Сосина, Мария Кривошапкина, Анна Дорофеева, Ульяна Сивцева, Леля Лебедкина, Ольга Колпашникова уо.д.атыттар оройуоҥҥа, онтон республикаҕа гастролларга сүрүн оруоллары ылбыттара. Манна «Клубная сцена», «Молодежная эстрада» пособиялартан көҥүл ылан тылбаастаан ырыалары, куплеттары, сценкалары, интермедиялары толотторор буолбутум. Бу кэмҥэ репертуар саха тематыгар дьадьаҥы кэмигэр сонун ис-хоһоону биэрэрин өйдөөбүтүм. Коллектив сэҥээриллэр сүрүн биричиинэтэ онно буолара. Ол иһин литературнай монтажтары, сценарийдары атын да жанрдары улуу нуучча норуотун баай опытын саҥатын сахалыы тылынан бэйэ киэнинэн кытта тарҕатыыны музейга үлэлии барыахпар диэри туһанан үлэлээн кэлбитим.
Бу дьылларга 1953-56 сс. ыччат маассатын кулуубка интэриэһин көтөҕөөрү 5 бальнай үҥкүү пособияларыттан ылан 12 үҥкүүнү ыччат үҥкүү биэчэрдэрин В.Сосина, Е.Лебедкина, А.Шадрина партнердара кинигэттэн үөрэтэн РДК-ҕа танцевальнай биэчэрдэри ыытар буолбуппут. А. Деревяженко аккордеоҥҥа доҕуһуоллуур уонна «Урал» диэн радиоланнан пластинканан солбуйан ыытарбыт. Онон танцевальнай биэчэрдэргэ биир бальнай үҥкүүнү киэһэни быһа буолбакка, баҕардахтарына эрэ көрдөһүү эрэ киирдэҕинэ биир үҥкүү 2-3 эрэ хатыланарын ситиспиппит. Онон араас бальнай үҥкүүлэринэн барар буолан ыччат клубка интириэһин улаатыннарары ситиспиппит. Манна бэлэмнэниигэ нуучча народнай үҥкүүлэрэ диэн Устинов «Танцы народов СССР» диэн кинигэлэринэн Семен Алексеевтыын, ол кэмҥэ инструктор, куолаан хас да үҥкүүлэри туруорбуппут. Хоско хатанан олорон ааҕа-ааҕа мөхсөн хамсаныыларын үөрэппиппит. Бу бальнай үҥкүүлэр хамсааһыннарын үөрэтии эмиэ үөһэ ахтыллыбыт ньыманнан үөрэтиллэр этэ. (Алексеев Сэмэним үрдүк уҥуохтаах төрөл киһи, мин хатыҥыр орто уҥуохтаахпын онон кини эр дьон хамсаныытын, мин кыргыттар хамсаныыларын үөрэтэбит). Ити курдук, РДК коллектива элбэх ырыалаах, үҥкүүлээх 1957 сылы көрсүбүтэ.
Республикаҕа тыа сирин профсоюзтарын үлэтин көрүү барбыта. Манна профсоюз обкомун грамотатынан, сыаналаах бэлэхтэринэн солистар А. Дорофеева, А. Седалищева, В. Сосина наҕараадаламмыттара. 1957 сыл Республика ыччатын бастакы фестивала Комсомол 30 сылын туолуутун чиэһигэр буолбута. Манна хоровой коллектив I ст. дипломунан, танцевальнай коллектив «Саха ыччатын үҥкүүтэ», «Венгерскэй көрдөөх», «Гуцульскай», «Архон» үҥкүүлэри туруоруум I ст. дипломунан коллектив уонна бэйэм наҕараадаламмыппыт. Биирдиилээн толорооччуларга С. Алексеев үҥкүүтэ, А.Дорофеева, Е.Лебедкина республикаҕа лауреат буолбуттара.
Агитбиригээдэ коллектибэ культура министерствотын 1955 с. республикатааҕы кулууп үлэһиттэрин мунньахтарыгар махтал сурук, харчы премия (58 солк.), бочуотунай грамотанан бастаан бэлиэтэммитэ. Тыа сиригэр куруһуоктар үлэлэрин салгыы сайыннарыыгар ситиһиилэрэ бэлиэтэммитэ.
1959 с. партия XXI съеһин көрсө республика ыччатын II фестивала буолбута. Манна оройуон самодеятельноһын делегацията – хоровой коллектив «Саргы-дьаалы», «Колхозтар ырыалара», «Таба», «Ыччат оһуохайа» үҥкүү толоробут. Хормейстер Эрна Станковайте көмөлөспүтэ. Хоровой коллекттив I степеннээх диплом ылбыта, ырыаһыттар Эрна Станковайте, Анна Дорофеева иккис төгүл лауреат буолбуттара. Үҥкүүттэн 6 киһилээх гуцульскай үҥкүү (эр дьон группата) иккис төгүл лауреат буолбута.
Ити дьыллар сыралаах үлэлэрин түмүктэрэ миэхэҕэ салайааччы, туруорааччы, толорооччу быһыытынан Бүтүн Союзтааҕы тыа сирин художественнай самодеятельноһын көрүүгэ (1954с.), профсоюзтар республикатааҕы көрүүлэригэр (1956с.), кооператордар профсоюзтарын көрүүтүгэр (1957с.), барыта махтал лииһинэн, грамоталарынан 4 төгүл бэлиэтэммитэ. 1957 с. I фестивалга үҥкүү туруоруутугар I ст. дипломунан, 1959 с. II фестивалга III ст. дипломунан, Саха АССР Верховнай Советын президиумун бочуотунай грамоталарынан бэлиэтэммиттэрэ. ССРС культуратын министирин Михайлов бирикээһинэн 1959 с. культура отличнигын знагын туттарбыттара. Комсомол оройуоннааҕы комитетын эстафетатыгар «Нам сирэ» диэн мелодиябын махтал лииһин туттарбыта.
1959 с. культура министерствота уонна Куораттааҕы норуот айымньытын дьиэтин уурааҕынан Москва куоракка биир ыйдаах культура үлэһиттэрин курсугар баран үөрэнэн кэлбитим. Анал үөрэҕэ суох буолан нотаны билбэтим эрэйдээбитэ. Харахпынан көрөн, көхсүбүнэн сэрэйэр этим, онтум кэлин салалта буолбута. Ийэ дойду тэбэр сүрэҕэр искусство маастардарын практическай кружковой үлэлэригэр сырытыннаралларыттан – МГУ хоругар Виктор Попов студеннарга, Свешников народнай ансамбылын, профессор Соколовскай уо.д.а. практическай уопуттарын билсэн, лекцияларын истэн бэйэбэр элбэҕи ылыммытым. Бүтүн Союзтааҕы композитордар дьиэлэригэр А.Новиков, М.Фрадкин, Т.Хренников, В.Соловьев-Седой уо.д.а. композитордары кытта көрсүһүүлэргэ, лекцияларыгар сылдьыбытым. Консерватория дьиэтигэр түмүктүүр конференцияларыгар Саха сириттэр представитель быһыытынан сылдьыбытым. Ыраах Саха сирин тыа коллективыгар үлэлиир опытым туһунан үллэстибитим. Москино фабрика экскурсиятыгар бары павильоннары кэритэ сылдьан лекцияҕа костюм уонна бутафория биир сүрүн оруоллаахтарын өйдөөбүтүм. Төннөн кэлэн салгыы үлэлээн-хамсаан барбытым.
1952-59 сс. диэри республика оройуоннарыгар, Дьокуускай куорат тэрилтэлэригэр, ыччат I-II фестивалларыгар, Россияны кытта холбоһуу 325 сылын бэлиэтээһиҥҥэ, Москваҕа 1954 с. баран кэлбит К.Маркс аатынан холкуос ансаамбылын тэрийсиигэ элбэх сэҥээриилэр бэчээккэ тахсыыларынан, 1960 с. комсомол райкома бэйэтэ тыл көтөҕөн, базовай клуб самодеятельноһыгар олоҕуран, культура министерствотыгар бастакы профессиональнай аҥардаах ырыа-үҥкүү коллективын штата көрүллэн биһиги коллективпытыгар итэҕэтиллибитэ. Ити дьыл, Республика комсомолун 40 сыла туолуутун көрсө анаан ыыппыт үлэлэригэр активнайдык кыттыбытым иһин, ЫБЛКС обкомун уонна олохтоох Райкомол комитеттарын грамоталарынан наҕараадалаабыта.
Онон Республикаҕа идэтийбит аҥардаах народнай коллектив буола үүнэр сыаллаах 1961 с. хормейстер, балетмейстер штата көрүллэн Раиса Агапова уонна Роза Кириллова кэлэн үлэлээбитинэн барбыппыт. Бастакы дьыл ССРС норуоттарын 10 үҥкүүтүн туруорууга, тэрийиигэ быһаччы кыттан туран Якутскай, Покровскай, Мэҥэ, Амма, Чурапчы, Таатта устун республика нэһилиэнньэтигэр гастролун тэрийээччиннэн саҕалаабыппыт. Ити дьыл «Коммунистыы олоруохха, үлэлиэххэ» диэн лоһуннаах маассабай куруһуоктар үлэлэригэр көрүүлэр, эстафеталар саҕаламмыттара.
Республика ыччатын III фестивалларыгар массовай үлэни коллективтар истэригэр самодеятельноһы өрө көтөҕүү сыаллаах куоталаһыылар тэриллэн барбыттара. Ити көрүүгэ оройуон эстафетатыгар 7 саҥа үҥкүү (олор истэригэр эбэҥки, коряк, юкагир, эскимос, нуучча уо.д.а.) туруоруллубуттара. III турга «Дьол сибэккитэ» диэн 80 киһи кыттааччылаах үҥкүү-спектакль – сир үрдүгэр куһаҕан санааны кырдьык баһыйарын көрдөрөр холонууну хордарынан, үҥкүүннэн, араас маассабай варианнарынан көрдөрбүппүт. Жюри, төһө да ситэри музыкальнай өттүнэн кыайтарбатаҕын бэлиэтээтэр даҕаны, коллектив үлэлээбит сыратын үрдүктүк сыаналаан, Саха АССР Верховнай Советын Президиумун бочуотунай грамотатынан наҕараадалаабыта. Фольклорнай хордары, сорох төрүт үгэстэри үҥкүүнү кытта дьүөрэлээн Республикаҕа бастакы туруоруу этэ.
Ити дьыл сайыныгар норуот айымньытын дьиэтинэн тэриллибит балыксыттарга аналлаах агитбиригээдэ командировкалаабыттара. Халыма, Индигир, Яна устун концертарга солист быһыытынан Остуолба Хайа – Засолка – Тиит-Арыы – Чекуровка – Оленегоск – Чокурдаах – ойотунга – Ожошно – Черскэй – Кузмичев – Полярнай – Лобознай – Федоровскай учаастактарын кэрийсибитим.
Бу сылдьан «Доҕорбор» диэн ырыабын элбэхтик нууччалыы сахалыы варианнарга толортообутум. «Доҕорбор» мелодия саас барыам иннинэ II турга наҕараадаламмыта. Онон куоракка делегацияны кытта эмиэ толорбутум.
Бу бастакы үс сылларга элбэх хордар, ансамбыллар, үҥкүүлэр, концертар аайы бастакы тэрээһин кэмҥэ ыччат түмсүүтүн көҕүлээн, эскизтары оҥоруу, материалы булуу, тиктэрии, декорациялары оҥоруу элбэх сырабын ылбыттара. Маны тэҥҥэ тэрийээччиннэн, уурайан атын үлэҕэ көһүөр диэри, миэхэ күүс көмө буолбут оччотооҕу культура отделын сэбиэдиссэйэ Афанасий Андреевич Протопопов этэ.
1963 с. – Илин Сибиирдээҕи РСФСР кыра норуоттарын айымньыларын көрөр сыаллаах айар конференцияларар буолбута. Көрүү Хабаровскай куоракка барбыта. Манна культура Министерствота биһиги 13 киһилээх үҥкүү бөлөҕүн кытта Якутскайдааҕы музыкальнай училище Николай Наумов салайааччылаах Саха оркестырын Шошин варианынан экспериментальнай инструменнарын оонньуур дьоҕурун дьүүллэһиитэ барбыта. Бу оркестрга биһиги коллективпыт 4 саха үҥкүүтүн доҕуһуоллаабыта.
Бэйэм санаабар оркестр үс скрипкалаах буолан табыллан оонньообута. Онтон алта уобалас национальнай коллективтарын мунньан филармония дьиэтигэр оркестровай пьесалары истииллэрэ буолбута. Репертуарын билигин чуолкай өйдөөбөппүн, хас да пьесаны олус үчүгэйдик толорбуттара (көрөөччү «Бис» хаһыыннан көрсүбүтэ). Мастер Шошины эҕэрдэлээбиттэрэ. Дьокуускайга кэлбитин кэннэ Саха АССР культуратын Үтүөлээх аатын иҥэрбиттэрэ. Танцевальнай коллективы хроникаҕа телевизорга устубуттара. Түмүккэ — Бүтүн Союзтааҕы норуот айымньытын дьиэтин махтал суругун тутан дойдубутугар төннүбүппүт.
1961-64 сс. истэринэн ити конференцияҕа кыттыыбынан сэбилэнэн домбровай ансамблга контрабас, баян, ударник, арыт 8-12 диэри духовой инструмент, национальнай духовой оркестрдары тэрийэ сатааһын бастакы холонуулара саҕаламмыттара. Тус-туспа нүөмэрдэри, үҥкүүлэри, биэчэрдэри доҕуһуоллааһыннар саҕаламмыттара. 1964 с. бүтүүтүгэр эстраднай ансамбылынан, национальнай трио састаабынан коцертары доҕуһуоллааһыҥҥа киирсэн барбыппыт. Бу сыллар истэринэн буолуталаабыт араас культура эстафеталарыгар 47 араас үҥкүүлэрин саҥалыы уонна турбуту тупсаран туруоруу, хорга, ансамбылларга барбыттара.
1964 сыл оройоннай культура эстафетатыгар «Оһуохай», «Охсооччу доҕотторбор» мелодиялары толорбутум культура отделын, профсоюз райкомун грамотатынан бэлиэтэммиттэрэ. Түмүккэ — Уус-Алдаҥҥа зональнай среднеленскэй управление Бороҕоннооҕу семнарыгар түмүк кэнсиэргэ бэйэм оҥорбут Көҥкөлөй диэн инструмеҥҥа баяны кытта доҕуһуоллаан толорбутум. Ити сылларга Тамара Ханум бараан көҥкөлөйүгэр быстах ырыалары, үҥкүүлэри доҕуһуолланан бастаан үтүктүбүтүм. Онтон Бадасьяны үтүктэн эмиэ толортуур буолбутум.
1965 сыл Ыччат IV Фестивалын көрсө оройуоннай культура эстафетатыгар II турга «Саха вальса» мелодиябын толорбутум. Комсомол райкомун уонна культура профсоюһун грамоталарынан наҕараадаламмыта. Бу ырыаны Дьокуускайга делегация искусство араас көрүҥнэригэр (жанрдарыгар) күрэхтэһиитэ буолбута. Национальнай оркестр үс сахалыы пьесаны Прокопий Захаров салайааччылаах толорбута. Инструментальнай ансамбылынан ырыалар, үҥкүүлэр доҕуһуолламмыттара. Хабаровскайга оонньообут курдук үс струналаах скрипкаҕа оонньуур дьоммут суоҕа, бу нууччалыы иһиллэр домбровай оркестр диэн буолбута. 3 хомусчуту кытта баян, дүҥүр, биир дуэты, 2 солоны доҕуһуоллаабыппыт III степеннээх диплому ылан балайда өр кэм устата республика радиотыгар суруллан эфиргэ бэриллибиттэрэ. Хас да ыччат, эйэ тематыгар, ансамбыллар, хордар, «Кыһыҥҥы үҥкүү», «Хотугу ыччат марша» I степеннээх диплому ылбыттара. Делегация үлэтин бу фестивалга ситиһиилээхтик салайыым иһин Саха АССР Верховнай Сэбиэтин уурааҕынан культура Үтүөлээх үлэһитин аатын иҥэрэн туран Бочуотунай грамотанан наҕараадалаабыттара.
1966 с. Намнааҕы Партия Райкома уонна Исполкома үҥкүү-хор коллектива тэриллибитэ 5 сылын туолуутун бэлиэтээбитэ. Онон сибээстээн отчуотунай кэнсиэргэ Р.Б.Кириллова Эллэй поэт айымньыларыгар олоҕуран Октябрь 50 сылын көрсөр мероприятиятыгар «Тапталлаах Сахабыт сирэ» диэн Саха сирин кыра норуоттара биир иллээх интернациоальнай коллективка киирбиттэрин көрдөрөр танцевальнай театрализованнай сценарийынан отчуоттаабыта. Толорооччу, туруорсааччы, киэргэтээччи быһыытынан кыттан райком, райкомол, профсоюз, культура отделын грамоталарынан наҕараадаламмыттара.
1967 с. Бүтүн Союзтааҕы тыа сирин самодеятельноһын көрүү дьылыгар салайбыт коллективым ордук ситиһиилэммитэ. Ыытыллыбыт турдар түмүктэринэн 19 киһилээх танцевальнай коллектив Якутскайга Республикаҕа көрүүгэ II ст., Иркутскай зонаҕа көрүүгэ II турга I ст., түмүккэ Москваҕа III-с турга II ст. дипломнарынан, памятнай мэдээлинэн наҕараадаламмыттара. Юкагирскай үҥкүүгэ лауреат буолбуттара.
Агитационнай биригээдэ коллектива Республикаҕа Төҥүлүгэ буолбут бастакы көрүүгэ лауреат, ыам ыйыгар зонаҕа 6 уобалас күрэхтэһиитигэр I миэстэлээх лауреат буолан күһүн Москваҕа Министерство уонна оройуон коллективка харчы кыайан булан биэрбэккэлэр Москваҕа буолбут декадаҕа РСФСР 15 зонатыттан бастаабыт, 56 коллективыттан түмсүбүт 25 коллективын көрүүгэ түмүгэр режиссердар – сценаристар Москватааҕы айар конференцияларыгар биир ый сылдьан кэлбитим. Ити дьыл «Клуб и художественная самодеятельность» сурунаал 18 №-ригэр РСФСР лауреат коллективын испиэһэгэр кэтэхтэн киллэрэн туран 2 статьяны коллектив туһунан анаан бэчээттээбиттэрэ.
Бу бэлиэ дьылга ыытыллыбыт араас куоталаһыыларга тыа сирин группаларыгар барбыт комсомольскай делегацияларыгар бастаан оройуон делегацията I миэстэлээх Обкомол юбилейнай дипломун ылбыта. Ити дьыл Министерство командировкатынан Алтайга Барнаул куоракка семинарга сылдьан кэлбитим. Күһүнүн Сунтаарга, Бүлүү 10-с кылааһын бүтэрэн баран культураҕа үлэлии тахсыбыт оҕолоругар агитбригаданы тэрийии уопутун кэпсиир методиһынан сылдьыспытым.
Баларга барыларыгар Улан-Удэ музыкальнай дыбарыаһыгар, геология управлениетыгар, Сунтаар семинарыгар кулууптарга көрсүһүүгэ «Оһуохай», «Саха вальса», «Доҕорбор» ырыаларбын толортоон билиһиннэрбитим. Агитбиригээдэҕэ толорооччу, сатираҕа, солоҕа уонна көҥкөлөйгө, ударнайга, контрабаска доҕуһуоллааччыннан, туруорааччы-режиссерунан кыттарым. Түмүк кэнсиэргэ аадырыстаах эҕэрдэлэр толоруллубуттара. Жюри састааба толоруу кэнниттэн ыҥыран ылан туспа хоско биирдии киһинэн бэсиэдэлэспиттэрэ, эҕэрдэлээбиттэрэ. Геология управленията делегацияҕа минераллар коллекциятын бэлэхтээбитэ. Бу дьыл түмүктэниитигэр ССРС культуратын министирэ Фурцева илии баттааһыннаах нэһилиэнньэни культурнай-маассабай үлэннэн хааччыйыыга ситиһиилэрин иһин грамотанан наҕараадаламмытым.
1968 с. Саха сирин комсомолун 50 сылын туолуутугар анаа бэлэмнэнии үлэ барбыта. Онон сибээстээн республика 16 оройуонун делегациялара бу күрэхтэһиигэ бэс ыйыгар Якутскайга түмсүбүттэрэ. Манна «Дьол сибэккитэ» музыкальнай үҥкүү-остуоруйаны иккистээн чочуйан, аҥардас үҥкүүннэн көстөр гына туруоран, Саха театрыгар уонна пионерскай дыбарыаска көрдөрбүппүт.
Ити сыл ахсынньы ыйга Дьокуускай куоракка партия уобаластааҕы конференциятыгар Саха театрыгар «Өлүөнэ кырасаабысса» диэн Саха сирин сиртэн хостонор баайын-дуолун үҥкүү образтарынан промышленность сайдыыта суолтатын көрдөрбүппүт. Музыкатын Прокопий Захаров Шошин домбровай оркестырыгар аҕыйах инструмеҥҥа доҕуһуоллаабыта. Партшкола көрдөһүүтүнэн иккистээн эмиэ туруоруллубута. Танцевальнай коллектив эстраднай састаабын кытта 9 үҥкүүнү араас жанрдары холбоон Мэҥэ, Чурапчы, Таатта 23 нэһилиэктэригэр гастролларын тэрийэн быһаччы кыттыбытым. Ити ыытыллыбыт үлэлэр түмүктэригэр – оройуоннааҕы тэрийэр комитет уонна культура министерстватын уонна профсоюһун 2 грамотатынан республика культуратын үлэһиттэрин I съеһигэр өр дьыллаах түбүктээх үлэм «Бочуот знага» орденынан бэлиэтэммитим. Оройуон комсомольскай делегацията уопсай түмүккэ I миэстэҕэ тиксэн тыа сирин группатыгар үбүлүөйнэй суруктаах улахан фарфоровай вазаннан наҕараадаламмыта. Ыччат үлэтэ уонна культура күрэхтэһиитин фестивалыгар биирдии көрүннэринэн толорууга I степеннээх дипломунан тэрийэр комитет Нам оройуонун комсомольскай делегацията наҕараадаламмыта.
1969 сыл В.И.Ленин төрөөбүтэ 100 сылын көссө Бүтүн Союзтааҕы оройуоннай культура дьиэлэрин маассабай, нагляднай методическай уонна куруһуоктар үлэлэрин тупсарыыга ыытар үлэлэрин көрүүтэ барбыта. Бу үлэни тэрийэн ыытыыга республиканскай, оройуоннай семинардары тэрийиигэ, кулууптарга семинардарга уопут атастаһыытыгар, репертуарга, олохтоох мелодистары пропагандалааһыҥҥа, тематическай биэчэрдэри уонна көрдөрөр агитация үчүгэйдик үлэлииригэр кыттыбытым.
1967-69 сыллар балайда түмүктээх үлэлэр ыытыллыбыттара. Саха сирин IV спартакиадатын республикаҕа уонна оройуоҥҥа буолбутугар РДК коллектибэ активнайдык кыттыбыта. Самодеятельнай искусство саха сиринээҕи фестивалыгар жанрдарынан Дьокуускай куоракка көрүүтэ III турга ордук чорботон «Тува аттаахтара», «Сээдьэ» үҥкүүлэр, В.Попов олоҥхоҕо, хор «Эн, комсосол, мин дьолум» ырыа, А.Шадрина «Нуучча народнай ырыалара» — соло, В. Терентьев, баяҥҥа солота үрдүктүк сыаналаммыттара. 18 киһилээх «Кыһын» уонна «Тачаанка» үҥкүүлэр түмүккэ стадиоҥҥа толоруллубуттара. Ол дьыл Дьокуускай куоракка Ленин проспегынан бырааһынньыгар коллектив үҥкүүһүттэрин кытта эстраднай ансаамбль кыттыбыта.
Күһүнүгэр республика агитбиригээдэлэри II көрүүтэ буолбута. Манна Намҥа буолбут 9 оройуон делегациятыгар С.Данилов «Улуу образ» диэн сценарийын оҥороммун I миэстэни коллективпын кытта ылбытым. Сатирическэй куплеттарым II степеннээх дипломант буолбуттара.
Бүлүү түөрт оройуонугар саас биир ыйдаах эстраднай-танцевальнай программатын оҥорон 30 нэһилиэккэ 45 кэнсэри уонна оройуон киинигэр отчуоттуур кэнсиэри тэрийсибитим. Юморга, солоҕа, контрабаска, оформленияҕа быһаччы кыттыыны ылбытым. Үс ырыабын эмиэ солбуйа толортообутум. Бу сылдьыбыт гастролларбыт «Ленин суола», «Кыым», «Октябрь уоттара», «Социалистическая Якутия» хаһыаттарга тута эргийэн кэлиэхпит инниттэн дьон сэҥээриитигэр киирбитэ.
Бу сыралаах үлэ түмүгэр салайбыт коллективым РСФСР Министерствотын культурнай сырдатар үлэҕэ уонна кулууптарга методическай үлэ түмүгүнэн I миэстэлээх дипломунан наҕараадаланан үлэ түмүктэммитэ.
1970 сыл Ленин төрөөбүтэ 100 сылыгар ыытыллар бастакы фольклор фестивалыгар уонна агитбригадалар күрэхтэһиилэригэр маассабай үлэҕэ уопут атастаһыытыгар ситиһиилээхтик кыттыбытым.
1972 сыл ССРС тэриллибитэ 50 сылын туолар юбилейын көрсө республика культурнай-сырдатар үлэтигэр социалистичеай куоталаһыы, республикатааҕы уус-уран самодеятельноһын көрүүтүгэр, Дьокуускай куоракка ыытыллыбыт фольклор фестивалыгар оройуон аатын көмүскээһиҥҥэ ситиһиилэр иһин РСФСР культуратын Үтүөлээх үлэһитин аата иҥэриллибитэ. Бу дьыл муус устар ыйыгар оройуоннааҕы культура дьиэтин үҥкүүтүн коллектива, Саха АССР литературатын уонна искусствотын ситиһиитин Башкирияҕа уонна Москва куоракка тиийэн көрдөрөр улахан концертарыгар кыттыы ылар чиэскэ тиксибиттэрэ. Агитбригадалары республикатааҕы көрүү Намҥа ыытыллыбыта. Манна Намнааҕы РДК «Эҕэрдэ» агитбиригээдэтэ I миэстэни ылбыта.
1973 с. ССРС тэриллибитэ 50 сылын туоһулуур чиэһигэр ыытыллыбыт ССРС кулууптарын тэрилтэлэригэр куоталаһыытыгар 7 көрүҥҥэ бастаан салайбыт коллективпар туйгун ааттаах кулууп аатын иҥэрэллэрин ситиспитим.
1974 с иккис аҥарыттан доруобуйам туруга мөлтөөн Райком бюротун уурааҕынан Е.Ярославскай аатынан республикатааҕы кыраайы үөрэтэр музей Нам оройуонунааҕы филиалыгар директэринэн көспүтүм. Музей материальнай базатын хаҥатарга күүскэ үлэлээн быйыл бүтэр дьылбар 12.934 экспонатнай единицаны: хаартыскалар, докумуоннар, негативтар, предметтэр, эргэ дьыллардааҕы хаһыат подшивкалара, уо.д.а. 7 сыл устата мунньуллан туттарылыннылар.
Музей ыччаты иитэр лекционнай үлэтигэр элбэх ахсааннаах экскурсиялары, оскуолаларынан оройуон историятын туһунан лекциялары, бэсиэдэлэри ыыталаатыбыт. Ону туоһулуур үс сэҥээрии кинигэтигэр сылдьыбыт делегациялар ааттарыттан ааппын ахтар махтал бэлиэтээһиннэрэ.
1976 с. тыа сирин самодеятельностарын республикатааҕы көрүүгэ партия Райкомун бюротун көрөһүүтүнэн оройуон культуратын үлэһиттэрин бэлэмнэниитин салайарга көрдөспүттэрэ. Онно сөбүлэһэн биир ыйы быһа таһаарыылаах бэлэмнэнии түмүгэр коллектив бастакы миэстэҕэ тахсыбыта.
1981 сыл доруобуйам туруга улаханнык мөлтөөн бочуоттаах сынньалаҥҥа барбытым» — диэн Афанасий Федорович Шестаков 1986 сыллаахха суруйан хаалларбыт ахтыытын аахтыгыт.
Балаһа тахсыытыгар Афанасий Федорович Шестаков тус бэйэтин хаартыскалара, уруһуйдара туһанылыннылар.
